Ингэж хэлэхийн өмнө 2000-2004 онд улс төрийн хүрээнд болж өнгөрсөн үйл явдлыг сэргээн санах хэрэг­тэй юм байна. Тэр үед Н.Энх­баяр МАХН-ын дарга, Ерөнхий сайд байлаа. Түүнд бас л их эрх мэдэл төвлөрч байсан юм. Төрийн эрх мэдэл, хашиж байгаа албан тушаалын эрэм­бэ дараалал ярих юм бол Ерөнхий сайд гуравдугаарт жагсана. Түүний дээр Ерөн­хий­­лөгч, УИХ-ын дарга хэ­мээх төрийн өндөр албан тушаалтнууд орно. Гэвч тэ­дэнд хамааралгүйгээр Ерөн­хий сайдын эрх хэмжээний дээс алхсан байж мэдэх, улс төрийн хүрээний баривчилгаа хэлбэрийн олон үйл явдал болж өнгөрчээ. Төр, нийгмийн нэрт зүтгэлтэн С.Зоригийн амь насыг бүрэлгэсэн хэрэгт эхлээд түүнтэй цуг мөр зэ­рэг­цэн ардчиллын төлөө тэм­цэж явсан Э.Бат-Үүлийг ба­рив­ч­лав. Энэ үйлдэл бүтэл­гүйт­сэний дараа Францад мөрөө­рөө цагаачилж явсан Д.Энх­батыг барьж ирж бай­жээ.

Тэрбээр зохиомол хэр­гийн золиос болж амь насаа алд­сан даа. Энэ хүрээнд бас “Центрпойнт”-ын баривчилгаа орно. Үүнээс гадна улстөрч­дийг барьсан, барих гэсэн оролдлогууд гарч байсан би­лээ. УИХ-ын гишүүн Л.Гүн­далайг баривчилж гурав хоног саатуулсан. Энэхүү үйлдэл нь Монгол Улсын Ерөнхий­лөгчид хүрч байж зогс­сон. Тэгвэл тухайн үед Ардчилсан намын дарга бай­сан М.Энх­сайханыг баривчилна гэж “гөлөг” болгосон. Тэр эрхмийн энэ айдас өнөөдөр ч хэвээ­рээ байгаа гэж ойлгож болно. М.Энхсайхан эдүгээ Н.Энх­баярын далайсан газар нь далд орж, далласан газар нь ил гарч явна. Өөр ч яах юм билээ. Эцэст нь энэ бүхнийг эрэгцүүлэн бодоход Н.Энх­баярын өнөөдрийн их барив­чилгаа 2000 оноос эхэлсэн хэмээн ойлгож бо­лохоор… Үнээс өмнө болсон явдлыг сөхөх юм бол 1997 онд УИХ-д сонгогдон ажиллаж байхдаа “Ардчилсан холбоо эвсэл”-ийн “элсний” 13-тай нэгдэж төрийн гурван түшээг шорон руу илгээж байсан. Тэр дунд тухайн үеийн Хууль зүйн сайд С.Батчулуун агсан байсныг иргэд мартаагүй байх аа.



Гэхдээ Ерөнхий сайдын эрх мэдэл Ерөнхийлөгчид тулж очоод хязгаарлагддаг болохоор хүрээгээ төдийлөн их тэлж чадсангүй. УИХ-ын 2004 оны ээлжит сонгуультай золгосон. Харин 2004 оны сонгуулиар ард түмэн түүнд үхлийн цохилт өгч, түүний удирдаж асан МАХН-ын УИХ дахь 72 суудлынх нь талыг авч хаясан. Сонгуулийн дүнг сонсоод хэсэг хугацаанд шоконд орсон. Гэвч тэрбээр Ерөнхий сайд байхад нь хяз­гаарлалт тавиад байсан Ерөн­хийлөгчийн сэнтийд 2005 онд заларч түр амсхийн одоо бүр оодорч эхэллээ. Их оодролт. их хэлмэгдүүлэлтийн эх­лэлийг өнөөдөр тавьж байх шиг ээ. Сүүнд халсан хүн тараг үлээнэ гэж монголчууд ярьдаг. Түүн лүгээ Ерөнхий сайд байхдаа хийж ам­жаа­гүйгээ эдүгээ Ерөн­хийлөгч болоод амжуулах гэж байгаа нь энэ биз ээ. Гэхдээ мон­голчуудын заяа буян их дээ.

Монгол Улсын Ерөн­хий­лөгч Н.Энхбаяр бүх шүүг­чийг, Улсын ерөнхий прокурорын хамт томилдог онцлогтой. Түүнээс гадна дөчин мян­гатын нэг орцонд тоглож өссөн багын найз Д.Ганболд (ша­нага) нь Цагдаагийн ерөн­хий газар(ЦЕГ)-ын даргаар ажил­лаж байгаа. Дээр нь Мон­гол Улсын төрийн ямар ч ал­бан тушаалтны эрх, үүрэгт ха­маар­даггүй нэг эрх Ерөн­хийлөгчид бий. Тэр бол гэм хийж төрөөс зэм хүртэж шо­ронд ял эдэлж байгаа хоригд­лыг суллахын зэрэгцээ бас цаазтаны цаазыг цай­руулна. Ийм их эрх мэдлийг манай улсын Ерөнхийлөгч Н.Энх­баяраас өөр аль нэг улсын эзэн хаан ч эдэлдэггүй байх шүү. Хэнтэй ч хуваалц­даггүй энэхүү эрх мэд­лийн­хээ хү­рээнд хүний амийг зэрлэгээр хөнөөсөн Ц.Тү­мэн­­гэрэлийн цаазыг цай­руулж болно. Түү­гээр ч зог­сох­гүй саяхан охины­­­­хоо хамт явж байгаад 24 настай залууг дөрвөн удаа буудан хороосон Хон хэрээд Б.Энх­батыг ч суллаж мэд­нэ. Тэдний хэлхээ хол­боог энд дурдах нь илүүц.

Хүнийг шоронд хийх үйл­дэл хэрэг бүртгэлтээс эхэл­дэг. Дараа нь прокурор яллах дүгнэлт үйлдэнэ. Шүүх тог­тоол уншина. Энэ про­цедурыг эдүгээ улс төрийн өндөр албан тушаалтны халхавч төдий болсон гэж үзэгсэд хар мянгаараа тоо­лог­доно. Тэг­вэл хүнийг шо­ронд хийх эрх мэдэл шүүгч нарыг томилдог Ерөнхий­лөгчид хадгалагдана биш үү. Гэтэл энэ эрх мэдлээ тэрбээр өөртөө муу бүхнийг айлган сүрдүүлэх хэрэгсэл болгон ашиглаж байгаа бус уу. Гэхдээ цаанаа хамгаалах хүрээ хязгаар багатай нэгнийг сонгов. Ингэснээр жинхэнэ өөрийг нь айлгадаг хүмүүс айна гэж тооцов болол­той. Тухайлбал, өнгөр­сөн до­лоо хоногийн баасан гаригт ажил, алба тарах тэрхэн агшинд дөрвөн сарын хорих ялаар шийтгүүлсэн Н.Дэмбэрэл. Тэрбээр сэт­гүүлч биш. Иймд түүнийг хам­гаалах холбоо, хөдөлгөөн ард нь байхгүй. Сонин хэв­лэлийн бай­гуул­лагад ажил­лаж бай­гаагүй, өмгөөлөх хамт олон байхгүй гэсэн үг. Харин тэр­­бээр со­нин хэв­лэл, теле­визэд мэдээ­лэл өгч бичүүлж байсан бай­на. Түү­нийг нь УИХ-ын ги­шүүн Ч.Улаан гүт­гэ­лэг гэж үзэн хуулийн бай­гууллагад ханд­жээ. Ч.Улаан бол МАХН дахь “элсний” 13-т багтдаг. “Элс­ний” 13-ыг Н.Энх­баяр удирд­даг нь тодорхой. Шүүх ху­ралд Ч.Улааны өм­гөөлөгч н.Очирхуяг, Ерөн­хий­лөг­чийн өмгөөлөгч Д.Батсүх нарыг байлцуулан шийджээ. Энэ шүүх хурал гэгч нь ямар нэг гэрчгүй болсон байна. Тэ­гэхээр энэ бол анх­наасаа Н.Дэмбэрэлийг ял­лахад чиг­лэгджээ гэж ойлгож болох нь. Нөгөө талаас нь харвал Ерөн­хий сайд М.Энх­болдын гар хөлийг тайрах гэсэн санаа агуулагдаж байна.

Ер нь эрх ашиг нь зөр­чигдсөн ахмадуудын эрх ашгийг хамгаалан тэмцсэн Г.Баасан, Шударга шүүхтэй болох гэсэн Х.Бат-Ялалт, Н.Энхбаярын өргөөндөө мо­рилох зам дээр жагсаал зо­хион байгуулсан Т.Рэн­цэн­тавхай, Их тэнгэрийн аманд цонхон дээр нь тэргүүн хатаг­тай О.Цолмонгийн тухай юм ярьсан Тагнуулын газрын дарга асан Б.Билэгт нарыг баривчилсан. Энэ мэт сүү­лийн саруудад болсон барив­чилгаанд хэн ч хязгаар тавьж чад­сан­гүй. Төрийн тэргүүний санаач­илга, хүсэлтэд хэн ч хориг тавих билээ. Дээрх хүмүү­сийг баривчилсан, Н.Дэм­­­­­­бэрэлийг шууд Ганц худаг руу илгээсэн зэрэг нь Н.Энхбаярын их барив­чил­гааны яруу тод замнал байв. Уг үйл­дэлд төрийн тэргүүн Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Д.Од­­баярыг турхиран оруулж байгаа гэх. Цаашдаа ч олон хүнийг хийнэ. Тэдний тоонд улс төрийн хүрээ­нийх­ний дунд Ерөнхий сайд М.Энх­­­­­болд­той ойрхон байдаг гэгддэг УИХ-ын гишүүн Т.Ба­дам­жунай, Г.Зан­дан­шатар, У.Хүрэлсүх нар багтаж байгаа биз. Ерөн­хийлөгчийн мэдэлд цагдаа, цэрэг бүгд бий. Иймд шоронд хүн хий­хээс юунаас нь айх вэ дээ. Өнөөдөр ч яах вэ болж байна. Маргааш өөрийн нь ээлж ирэх нэг аюул бий.